Біржавыя індэксы

Індэксы– найбольш распаўсюджаныя ў эканамічным аналізе паказчыкі, якія характарызуюць развіццё нацыянальнай эканомікі ў цэлым і асобных яе галін.

У міжнароднай практыцы заключэння аптовых здзелак, у тым ліку доўгатэрміновых, з рознымі відамі прадукцыі, сярод якіх перш за ўсё сыравінныя тавары, шырока распаўсюджана прымяненне ў якасці аб'ектыўных цэнавых арыенціраў адпаведных індыкатараў (каціроўкі, індэксы і іншыя эканамічныя паказчыкі).

Гэтыя індыкатары на ключавыя таварныя групы, у тым ліку прадукцыю АПК (сухое малако, масла сметанковае, сыр, пшаніца, кукуруза, рапс, сланечнік, шрот, цукар, кава, бавоўна, какава), металапрадукцыю (алюміній, медзь, цынк, свінец, волава, олава, прадукцыю, вызначаюцца або біржамі, або сусветнымі інфармацыйна-аналітычнымі агенцтвамі.

Важным фактарам даверу да публікуемых індыкатараў з'яўляюцца зыходныя дадзеныя, па якіх яны сфарміраваны, і адкрытасць метадалогіі іх разліку, так як на асноўных сусветных біржах рэальнай пастаўкай завяршаецца вельмі малая колькасць здзелак, а інфармацыйна-аналітычныя агенцтвы публікуюць іх не па рэальных дагаворах, а шляхам збору ацэначнай рынкавай інфармацыі.

У сувязі з гэтым ААТ "Беларуская універсальная таварная біржа" прапануе ўласныя біржавыя цэнавыя індэксы, пабудаваныя на базе праведзеных на біржавых таргах здзелак па рэалізацыі таго ці іншага віду тавараў (рэальных здзелак з пастаўкай) і празрыстай метадалогіі разліку, узгодненай з профільнымі органамі дзяржаўнага кіравання.

Біржавыя цэнавыя індэксы з'яўляюцца адным з найважнейшых інструментаў правядзення аналітычных даследаванняў і служаць для нагляднага адлюстравання тэндэнцый на біржавым рынку. Гэтыя індыкатары могуць быць выкарыстаны для правядзення рэтраспектыўнага аналізу, пабудовы прагнозных мадэляў, у якасці арыенціра пры ажыццяўленні органамі дзяржаўнага кіравання фіскальнай палітыкі і пашырэнні практыкі прымянення біржавых механізмаў карэкціроўкі цэн па біржавых здзелках і г.д.

У адрозненне ад сусветных біржаў і агенцтваў, разлік біржавых цэнавых індэксаў заснаваны на рэальных біржавых здзелках, учыненых ва ўмовах канкурэнтнага асяроддзя з улікам рэальнага попыту і прапановы, якія аб'ектыўна адлюстроўваюць сітуацыю на рынку.

Цяпер беларускія біржавыя цэны на многія таварныя групы, у тым ліку металапрадукцыю, кабель, круглыя ​​лесаматэрыялы, піламатэрыялы, шроты алейных, масла сметанковае, з'яўляюцца рэпрэзентатыўнымі (прадукцыя на таргах рэалізуецца раўнамерна і ў дастатковым аб'ёме) і таму ў якасці дакладнай крыніцы інфармацыі аб стане рынку запатрабаваных.

Методыка разліку індывідуальных і зводных біржавых цэнавых індэксаў па біржавых здзелках у ААТ "Беларуская універсальная таварная біржа"устанаўлівае парадак разліку індывідуальных і зводных біржавых цэнавых індэксаў па заключаных біржавых здзелках.

Методыка распрацавана з удзелам экспертаў у галіне статыстыкі, эканомікі, цэнаўтварэння і біржавога гандлю, а таксама навуковага асяроддзя, узгоднена з асноўнымі галіновымі міністэрствамі (прамысловасці, сельскай гаспадаркі і харчавання, лясной гаспадаркі) і ключавымі органамі дзяржаўнага кіравання (Міністэрства эканомікі і Нацыянальны статыстычны камітэт) і зацверджана Міністрам антыманапольнага рэгулявання і гандлю Рэспублікі Беларусь 24.12.2024..

Методыка пабудавана на наступных прынцыпах і ўключае ў сябе:

• фарміраванне класіфікатара тавараў;
• вызначэнне метаду разліку і механізма ачысткі даных ад нетыповых значэнняў;
• вызначэнне вагаў тавараў і груп тавараў для выкарыстання ў разліках індэксаў і кантролю актуальнасці складнікаў індэкса;
• вызначэнне рэгулярнасці і парадку перагляду складу індэксаў;
• нармалізацыю дадзеных для забеспячэння актуальнасці і супастаўнасці значэнняў;
• вызначэнне перыядычнасці, рэгулярнасці абнаўлення індэкса;
• захаванне гісторыі;
• вызначэнне парадку публікацыі даных;
• забеспячэнне празрыстасці механізму і адпаведнасці агульнапрынятым стандартам з мэтай даверу да дадзеных;
• вызначэнне парадку ўнясення змяненняў у метадалогію разліку індэксаў і іншыя асаблівасці.
  

Біржавыя цэнавыя індэксы падзяляюцца на індывідуальныя і зводныя. Індывідуальныя індэксы больш дакладна адлюстроўваюць цэнавую сітуацыю і дынаміку для канкрэтнага тавару, у той час як перавагай зводных індэксаў з'яўляецца прастата і нагляднасць пры вывучэнні агульнай сітуацыі на рынку па ўсёй групе тавараў.

Біржавыя цэнавыя індэксы адлюстроўваюцца ў адносных велічынях (адсотках змены да параўноўванага перыяду), аднак дадаткова могуць быць адлюстраваны сярэднеўзважаны кошты, на падставе якіх былі разлічаны такія індэксы (абсалютныя значэнні).

Пры фарміраванні зводных біржавых цэнавых індэксаў выкарыстоўваюцца адпаведныя вагі індывідуальных біржавых цэнавых індэксаў па таварных групах.

Вагі таварных груп застаюцца пастаяннымі на працягу трох гадоў у выпадку нязменнасці структуры (штогод перад разлікам індывідуальных і зводных біржавых цэнавых індэксаў за студзень справаздачнага года робіцца разлік вагаў таварных груп па дадзеных за папярэдні справаздачны год – у выпадку адхілення атрыманай вагі таварнай групы ад вагі за базавы перыяд больш чым на 20 падлягаюць актуалізацыі).

Зводныя і індывідуальныя індэксы з'яўляюцца базіснымі.

Базісны перыяд індэксаў - студзень 2024 г. (значэнне індэксаў у гэтым перыядзе роўна 100% або 1). Індэксы выяўляюцца ў% і вызначаюцца штомесяц.

Значэнне індэкса 103%, напрыклад, у студзені 2025 г. азначае, што дадзеная ўзбуйненая таварная група або непасрэдна група ў параўнанні са студзенем 2024 г. вырасла ў кошце на 3%.

Да індывідуальнага коштавага індэкса, які публікуецца ў %, можа дадаткова публікавацца непасрэдна сярэднеўзважаны кошт (без ПДВ) па назіранай групе тавараў у справаздачным месяцы. Гэты паказчык сведчыць аб сярэднеўзважаным кошце гэтай групы тавараў, вызначаным у адпаведнасці з Методыкай на падставе ажыццёўленых у справаздачным перыядзе біржавых здзелак.

Да зводнага цэнавага індэкса, прымаючы да ўвагі формулу яго разліку, сярэднеўзважаны кошт па групе тавараў не публікуецца. Акрамя таго, дадаткова можа публікавацца змяненне сярэднеўзважанай цаны або індэкса ў параўнанні з папярэднім месяцам (дынаміка змены) у выглядзе тэмпу прыросту (напрыклад, +2% або -1%).

Біржавыя цэнавыя індэксы публікуюцца на штомесячнай аснове на працягу 10 працоўных дзён месяца, наступнага за справаздачным.

Пры публікацыі, дэманстрацыі, выкарыстанні інфармацыі аб біржавых цэнавых індэксах карыстальнік абавязаны спасылацца на ААТ "Беларуская ўніверсальная таварная біржа" як першакрыніца матэрыялаў.